Sanering Philips in Noord-Nederland: 'De mensen telden altijd minder dan het aandeel' (2024)

Opnieuw verdwijnt een stukje Philips uit het Noorden. Philips verhuist delen van de productie in Drachten naar Indonesië en China. Gaat Drachten dezelfde weg op als andere noordelijke Philips-vestigingen? De vakbonden zijn er niet gerust op.

Ed Donga kijkt er niet meer van op. Al zo’n drie decennia is de afbouw en uitverkoop van Philips-onderdelen in de drie noordelijke provincies gaande. De halfgeleiderfabriek in Stadskanaal ging dicht, de fabriek voor huishoudelijke apparaten en het hoofdkantoor in Groningen sloten, de productie van lampenglas in Winschoten werd verkocht en Hoogeveen verloor de vestiging waar stofzuigers en mixers werden gefabriceerd.

Dat in Drachten nu de productie wordt afgebouwd past wat Donga betreft in de trend: ‘Vooral productie die wat eenvoudiger is, die gaat naar goedkopere landen. Eenvoudige dingen maken kunnen ze overal. Dat hebben we hier in Stadskanaal ook meegemaakt.’

Donga (75) werkte meer dan dertig jaar voor Philips in Stadskanaal, was er zo’n tien jaar voorzitter van de OR en beheert nu het Philipsmuseum dat eind dit jaar zijn deuren opent na een verbouwing en verhuizing. Hij maakte de bloei mee van het bedrijf tot een van de grootste werkgevers van het Noorden, waar op het hoogtepunt, in de vestigingen samen, zo’n vijftienduizend mensen een baan hadden.

Lees verder onder de foto

Philips en Noord-Nederland, het leek een schijnbaar onverbrekelijke eenheid. Totdat bleek dat productie elders goedkoper kon of dat een activiteit niet meer binnen Philips paste. En zo bleef na een lange periode van afbouw, sociale onrust en baanverlies door sluitingen alleen de Philips-vestiging in Drachten nog overeind.

‘Het Philips zoals we dat vroeger kenden, dat bestaat niet meer’, zegt Donga. ‘Er staan nu kille managers aan het roer. Die kijken waar de meeste winst te behalen is en daar baseren ze hun beslissing op.’

Was dat voorheen anders dan? ‘Ja’, vindt Donga. Philips was als een familie voor de werknemers. Donga: ‘Het hele sociaal-maatschappelijke dat de medewerkers bij Philips vonden, dat is allang verdwenen.’

Het bedrijf dacht aan de belangen van zijn medewerkers en koesterde zijn personeel, zegt Donga. ‘In de begintijd zette Philips zelf busdiensten op om overal vandaan mensen te halen en brengen.’

Uiteraard was dat ook uit eigenbelang. Philips had al die handjes nodig om aan de almaar groeiende vraag naar elektronica en huishoudelijke apparaten te voldoen.

Maar ook voor de omgeving betekende de komst van Philips veel. Philips stelde daarom eisen aan zijn komst en had een heel wensenlijstje, ‘desiderata’, zoals het bedrijf het noemde.

Stadskanaal, Winschoten, Hoogeveen en Drachten danken hun theater aan de komst van Philips. Stadskanaal kreeg een ziekenhuis en - net als Drachten en Hoogeveen later - een vliegstrip. Er werden woningen gebouwd, wegverbindingen naar andere delen van het land werden aangelegd en sportvelden en sporthallen moesten er komen.

Hoewel de theaters en andere voorzieningen meestal wel zijn gebleven, zijn de Philips-bedrijven overal vertrokken. En nu is Drachten aan de beurt. De vestiging verliest de productie van babyflesjes en spenen van het merk Avent. Philips gaat die baby- en moederproducten in Indonesië maken. Ook de assemblage van scheerapparaten voor de Aziatische markt verhuist naar China. 400 van de 1.700 banen gaan er door de operatie verloren.

Lees verder onder de foto

Het is de tweede keer in een paar jaar tijd dat Drachten geraakt wordt. In 2021 verkocht Philips de divisie huishoudelijke apparaten aan de Chinese Investeringsmaatschappij Hillhouse Capital, die onder de naam Versuni met de productie verder ging. In Drachten werkten zo’n 200 man op de innovatieafdeling van Versuni, waar onlangs bij een reorganisatie 50 man hun baan verloren.

Op deze voormalige Philips-afdeling werd het Senseo koffieapparaat bedacht, een denderende verkoophit voor Philips.

De huidige sanering in Drachten is onderdeel van een brede ingreep. Van de 80.000 banen bij het concern verdwijnen er circa 10.000. Van de 11.000 banen in Nederland gaan er 1.900 verloren. Philips moet bezuinigen vanwege tegenvallende omzet en de affaire met ondeugdelijke apneu-apparaten kost het bedrijf miljarden.

De riedel over te hoge productiekosten zal Donga bekend voorkomen. Maar Drachten staat volgens hem wel sterk. ‘De productie van scheerapparaten blijft heus wel bestaan. Dat is echt een high-tech product. De machines en de processen die nodig zijn om ze te maken, dat is echt specialistenwerk. Die kennis zit in Drachten.’

Ruim tien jaar had Piet Fortuin als vakbondsbestuurder bij het CNV de noordelijke Philipsvestigingen in zijn pakket. Momenteel is Fortuin landelijk voorzitter van het CNV.

‘Toen ik in het Noorden aan de slag ging werkten er duizenden mensen op iedere vestiging’, vertelt hij. ‘Zolang ik betrokken ben geweest bij Philips heb ik eigenlijk nooit anders meegemaakt dan reorganisaties en sluitingen. Het begon in Stadskanaal en het ging aan de lopende band. Wat betreft Drachten waren er wel altijd discussies over het stopzetten van bijvoorbeeld de productie van motoren voor de scheerapparaten, maar bij de grote reorganisaties is de vestiging heel lang buiten schot gebleven. Tot nu.'

Drachten was altijd een ‘goudmijn voor Philips’, zegt Fortuin. ’In zware tijden waren het de scheerapparaten die Philips overeind hielden.’

Fortuin vindt dat dit ook verplichtingen schept jegens de regio. ’Philips moet zich realiseren dat Drachten honderden miljoenen winst heeft opgeleverd. Maar er zit heel weinig verantwoordelijkheidsgevoel bij Philips richting de regio en richting de mensen. Het wordt altijd platgerekend op euro’s.’

Het is tekenend voor hoe zwaar de belangen van het personeel tellen voor de leiding van Philips, meent Fortuin: ‘Ik vind dat de verschillende Philips-directies erg makkelijk omgingen met de factor mensen. Het was altijd aandeelhouders-gedreven. De waarde van het aandeel is altijd belangrijker geweest dan de mensen.’

De sanering in Drachten is een ’harde klap voor de regio’, stelde collega-vakbond FNV vorige week: ‘Philips kiest ervoor werkgelegenheid en banen te exporteren en laat honderden huishoudens in de regio in de kou staan.’

Meermaals heeft Fortuin de hoogste Philips-bazen in eerdere situaties er op aangesproken: ‘Op het hoofdkantoor in Amsterdam hebben we gesprekken gevoerd over de vraag: in hoeverre is Philips aanspreekbaar en verantwoordelijk voor de regio op het moment dat een vestiging wordt afgebouwd? Er zijn wel wat initiatiefjes geweest, maar dat is nooit echt goed geland.’

Nuchter stelt Fortuin vast: ‘Het blijft een multinational die kijkt naar kosten en geld.’

Hoe het afloopt met Drachten? De scheerapparatenfabriek blijft een kroonjuweel, meent Fortuin. ‘Het is nog steeds een belangrijke locatie waar ook geld wordt verdiend en waar in wordt geïnvesteerd.’

Maar onder meer de geldverslindende apneu-affaire hangt als een donkere wolk boven het bedrijf, meent Fortuin: ‘Er is een geldtekort. Er worden dus onderdelen te gelde gemaakt. Dus als het water maar hoog genoeg komt, dan is de volgende stap dat Philips de hele organisatie in Drachten in de verkoop zet. Zo ging het ook met de stofzuigers en de keukenapparatuur.’